– ଦେଶର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟାପକ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ମାର୍ଗ ପ୍ରଶସ୍ତ
– ନୂଆ ନୀତିରେ ୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ଶତପ୍ରତିଶତ ଜିଇଆର ସହିତ ପ୍ରାକ-ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀକରଣ ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ
– ଦୁଇ କୋଟି ସ୍କୁଲ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ଧାରାକୁ ଆଣିବ ଏନଇପି ୨୦୨୦
– ୧୨ ବର୍ଷର ସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ୨ ବର୍ଷର ଅଙ୍ଗନୱାଡ଼ି/ପ୍ରାକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା ସହିତ ନୂଆ ୫+୩+୩+୪ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ା ବ୍ୟବସ୍ଥା
– ମୌଳିକ ସାକ୍ଷରତା ଏବଂ ସଂଖ୍ୟାଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ, ପାଠ୍ୟ ବିଷୟ, ପାଠ୍ୟବର୍ହିଭୂତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ଧନ୍ଦାମୂଳକ ବିଷୟ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପୃଥକୀକରଣ ନାହିଁ; ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀରୁ ଇଂଟର୍ଣ୍ଣସିପ ସହିତ ଆରମ୍ଭ ହେବ ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା
– ମାତୃଭାଷା/ଆଂଚଳିକ ଭାଷାରେ ଅତିକମରେ ପଂଚମ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷାଦାନ
– ୩୬୦ ଡିଗ୍ରୀ ସାମଗ୍ରିକ ପ୍ରଗତି କାର୍ଡ ସହିତ ଆକଳନ ସଂସ୍କାର, ଭଲ ଫଳାଫଳ ପାଇଁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରଗତି ଆକଳନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
– ୨୦୩୫ ସୁଦ୍ଧା ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷାରେ ଜିଇଆର ୫୦% ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ଲକ୍ଷ୍ୟ; ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ୩-୫ କୋଟି ଆସନ ଯୋଡ଼ାଯିବ
– ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ବିଷୟବସ୍ତୁରେ ରହିବ ନମନୀୟତା
– ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ପ୍ରଦାନ ଲାଗି ବହୁମୁଖୀ ପ୍ରବେଶ/ପ୍ରସ୍ଥାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
– କ୍ରେଡିଟ ହସ୍ତାନ୍ତର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ ଲାଗି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବ ଏକାଡେମିକ କ୍ରେଡିଟ ବ୍ୟାଙ୍କ
– ଦୃଢ଼ ଗବେଷଣା ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଗି ଜାତୀୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ
– ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ହାଲୁକା କିନ୍ତ କଠୋର ନିୟାମକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ୪ଟି ପୃଥକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ର ସହିତ ଏକକ ନିୟାମକ ସଂସ୍ଥା
– ମହାବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ବର୍ଗୀକୃତ ସ୍ୱାୟତତା ସହିତ ୧୫ ବର୍ଷରେ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
– ପ୍ରଯୁକ୍ତିର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଉପଯୋଗ ବଢ଼ାଇବା ସପକ୍ଷରେ ଏନଇପି ୨୦୨୦; ଗଠନ ହେବ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ମଂଚ
– ଲିଙ୍ଗ ସମାବେଶନ ପାଣ୍ଠି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉପରେ ଏନଇପି ୨୦୨୦ରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ, ପଛୁଆ ଅଂଚଳ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ଜୋନ
– ଉଭୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାରେ ବହୁଭାଷିତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବ ନୂଆ ନୀତି; ଜାତୀୟ ପାଲି, ପାର୍ସୀ ଓ ପ୍ରାକୃତ ଭାଷାରେ ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାନ, ଭାରତୀୟ ଅନୁବାଦ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟାନ ସଂସ୍ଥାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବ
ନୂଆ ଦିଲ୍ଲୀ ୩୧-୭ (ଓଡ଼ିଆ ପୁଅ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ କେନ୍ଦ୍ର କ୍ୟାବିନେଟ ବୈଠକରେ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ୨୦୨୦ (ଏନଇପି-୨୦୨୦)କୁ ମଞ୍ଜୁରି ମିଳିଛି। ଏହା ଦେଶରେ ଉଭୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟାପକ ସଂସ୍କାରମୂଳକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିପାରିବ। ଏହା ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରଥମ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ଯାହା ୩୪ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି (ଏନପିଇ), ୧୯୮୬ ସ୍ଥାନରେ ଲାଗୁ ହେବ। ଏହି ନୂଆ ନୀତିର ମୂଳସ୍ତମ୍ଭଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ ପହଁଚ, ସମାନତା, ଗୁଣବତା, ସୁଲଭତା ଓ ପାରଦର୍ଶିତା। ୨୦୩୦ ସ୍ଥାୟୀ ବିକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅନୁରୂପ ଏହି ଶିକ୍ଷା ନୀତିକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି। ଏହି ନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଜ୍ଞାନ ସମାଜ ଏବଂ ବୈଶ୍ୱିକ ଜ୍ଞାନ ମହାଶକ୍ତି ଭାବେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି। ଏହି ନୀତି ଦେଶର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାକୁ ଆହୁରି ସାମଗ୍ରିକ, ନମନୀୟ, ବହୁବିଷୟକ କରିବା ସହିତ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆବଶ୍ୟକତାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବ। ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ଅଭିନବ ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ଆହୁରି ବିକଶିତ କରିବ।
ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଶେଷତ୍ୱ
ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା
ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ସମସ୍ତ ସ୍ତରରେ ସାମଗ୍ରିକ ପହଁଚ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା
ପ୍ରାକ ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ସ୍ତରରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନ ପହଁଚ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉପରେ ଏନଇପି ୨୦୨୦ରେ ଜୋର ଦିଆଯାଇଛି। ଭିତିଭୂମି ସହାୟତା, ଅଭିନବ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍କୁଲ ଛାଡ଼ୁଥିବା ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟଧାରାକୁ ଆଣିବା, ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପାଠପଢ଼ା ସ୍ତରକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବା, ଉଭୟ ଔପଚାରିକ ଏବଂ ଅନୌପଚାରିକ ଶିକ୍ଷା ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧ୍ୟୟନର ବହୁମୁଖୀ ସୁବିଧା ଯୋଗାଇ ଦେବା, ବିଦ୍ୟାଳୟ ସହିତ ପରାମର୍ଶଦାତା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ ସମାଜସେବୀଙ୍କୁ ଯୋଡ଼ିବା, ଏନଆଇଓଏସ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ମୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମାଧ୍ୟମରେ ତୃତୀୟ, ପଂଚମ ଓ ଅଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ ପାଠପଢ଼ା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଦଶମ ଓ ଦ୍ୱାଦଶ ଶ୍ରେଣୀ ସହିତ ସମାନ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଧନ୍ଦାମୂଳକ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ, ପୌଢ଼ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଜୀବନ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆଦି କେତେକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ମାର୍ଗକୁ ଏହି ନୀତିରେ ଯୋଡ଼ାଯାଇଛି। ଏନଇପି ୨୦୨୦ ଅଧୀନରେ ପାଖାପାଖି ୨ କୋଟି ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟଧାରାକୁ ଅଣାଯିବ।
ନୂଆ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଢାଂ- ସହିତ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଶୈଶବ ଯତ୍ନ ଓ ଶିକ୍ଷା
ଏହି ଶିକ୍ଷା ନୀତିରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଶୈଶବ ଯତ୍ନ ଓ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି। ଏଥିପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପୁରୁଣା ୧୦+୨ ପାଠଖସଡ଼ା ସ୍ଥାନରେ ୫+୩+୩+୪ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଢାଂ- ଲାଗୁ କରିବା ଲାଗି ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଛି। ଏଥିପାଇଁ ବୟସ ଯଥାକ୍ରମେ ୩-୮, ୮-୧୧, ୧୧-୧୪ ଏବଂ ୧୪-୧୮ ରଖାଯାଇଛି। ସାଧାରଣତଃ ୩-୬ ବର୍ଷ ବୟସ ଶିଶୁର ମେଧାଶକ୍ତି ବିକଶିତ ହେବାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟ ବୋଲି ବିଶ୍ୱସ୍ତରରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି। ପୂର୍ବରୁ ଏହି ବୟସବର୍ଗର ଶିଶୁଙ୍କୁ ଅବହେଳିତ କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ନୂଆ ଶିକ୍ଷା ନୀତିରେ ଏହି ବୟସର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି। ନୂଆ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ୧୨ ବର୍ଷର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାଦାନ ସହିତ ତିନି ବର୍ଷର ଅଙ୍ଗନୱାଡ଼ି/ପ୍ରାକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାଦାନକୁ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି।
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଶୈଶବ ଯତ୍ନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ଜାତୀୟ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ା ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଢାଂ- (ଏନସିପିଇଇସିସିଇ) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ଏନସିଇଆରଟିକୁ ଦିଆଯାଇଛି। ୮ ବର୍ଷ ବୟସର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବ। ଅଙ୍ଗନୱାଡ଼ି ଏବଂ ପ୍ରାକ-ବିଦ୍ୟାଳୟ ସମେତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ଓ ସୁଦୃଢ଼ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଇସିସିଇ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବ। ଏଥିପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଅନଙ୍ଗନୱାଡ଼ି କର୍ମୀମାନଙ୍କୁ ଇସିସିଇ ଶିକ୍ଷାବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ାର ତାଲିମ ଦିଆଯିବ। ମାନବ ସମ୍ବଳ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ, ମହିଳା ଓ ଶିଶୁ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିବାର କଲ୍ୟାଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏବଂ ଜନଜାତି ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ମିଳିତ ଭାବେ ଇସିସିଇର ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସହିତ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବେ।
ମୌଳିକ ସାକ୍ଷରତା ଏବଂ ସଂଖ୍ୟାଜ୍ଞାନ ହାସଲ
ମୌଳିକ ସାକ୍ଷରତା ଏବଂ ସଂଖ୍ୟାଜ୍ଞାନ ହାସଲକୁ ଏକ ଜରୁରି ଏବଂ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ପ୍ରାକ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ ଆବଶ୍ୟକତା ଭାବେ ବିବେଚନା କରି ଏନଇପି ୨୦୨୦ରେ ମାନବ ସମ୍ବଳ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଏକ ଜାତୀୟ ମୌଳିକ ସାକ୍ଷରତା ଓ ସଂଖ୍ୟାଜ୍ଞାନ ମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଲାଗି ପ୍ରସ୍ତାବ ରହିଛି। ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସାର୍ବଜନୀନ ମୌଳିକ ସାକ୍ଷରତା ଓ ସଂଖ୍ୟାଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷାଦାନ ନିମନ୍ତେ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ। ଏକ ଜାତୀୟ ପୁସ୍ତକ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ନୀତି ଗଠନ କରାଯିବ।
ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସ୍କାର
ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏଥିରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି। ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦକ୍ଷତା ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବ, ପାଠ୍ୟବିଷୟବସ୍ତୁ ହ୍ରାସ ସହିତ ଜରୁରି ଶିକ୍ଷା ଓ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଚିନ୍ତାଶୀଳତାକୁ ବିକଶିତ କରାଯିବ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯିବ। ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ନିକଟରେ ବିଷୟବସ୍ତୁର ବର୍ଦ୍ଧିତ ବିକଳ୍ପ ଏବଂ ନମନୀୟତା ରହିବ। କଳା ଓ ବିଜ୍ଞାନ, ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଏବଂ ପାଠ୍ୟବର୍ହିଭୂତ ବିଷୟ, ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଗତ ବିଭାଗରେ କୌଣସି ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପୃଥକୀକରଣ ରହିବ ନାହିଁ।
ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀରୁ ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରାଯିବ ଏବଂ ଏଥିରେ ଇଂଟର୍ଣ୍ଣସିପକୁ ସାମିଲ କରାଯିବ।
ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ନୂଆ ଏବଂ ବିସ୍ତୃତ ଜାତୀୟ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ା ଢାଂଚା, ଏନସିଏଫଏସଇ ୨୦୨୦-୨୧ ଏନସିଇଆରଟି ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ କରାଯିବ।
ବହୁଭାଷିତା ଏବଂ ଭାଷାର ଶକ୍ତି
ନୂଆ ଶିକ୍ଷାନୀତିରେ ମାତୃଭାଷା/ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷା/ଆଂଚଳିକ ଭାଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି। ଅତିକମରେ ପଂଚମଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ଭାଷାରେ ପଢ଼ିବେ, କିନ୍ତୁ ଅଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀ ଓ ଏହା ଉପର ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଏହି ଭାଷାରେ ପଢ଼ିପାରିବେ। ତିନୋଟି ଭାଷା ସୂତ୍ର ସମେତ, ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷାର ସମସ୍ତ ସ୍ତରରେ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ପଢ଼ିବାର ଏକ ବିକଳ୍ପ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ନିକଟରେ ରହିବ। ସେହିପରି ଭାରତର ଅନ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ଏବଂ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାର ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ରଖାଯିବ। ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଉପରେ କୌଣସି ଭାଷାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଭାବେ ଲଦି ଦିଆଯିବ ନାହିଁ। ‘ଏକ ଭାରତ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାରତ’ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭଳି, ଷଷ୍ଠରୁ ଅଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀ ମଧ୍ୟରେ ‘ଭାରତୀୟ ଭାଷା’ ଉପରେ ଏକ କୌତୁକ ପ୍ରକଳ୍ପ/କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦିଆଯିବ। ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷାସ୍ତରରେ ବିଭିନ୍ନ ବିଦେଶୀ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷା ଦାନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯିବ। ବଧିର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଉପଯୋଗ ଲାଗି ଭାରତୀୟ ସାଙ୍କେତିକ ଭାଷାକୁ ସାରା ଦେଶରେ ମାନକୀକରଣ କରାଯିବ ଏବଂ ଜାତୀୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ା ଉପକରଣ ବିକଶିତ କରାଯିବ।
ସଂସ୍କାର ଆକଳନ
ଏନଇପି ୨୦୨୦ରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଆକଳନ ବଦଳରେ ନିୟମିତ ଏବଂ ଗଠନମୂଳକ ଆକଳନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି, ଯାହାକି ଅଧିକ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ଆଧାରିତ ହେବା ସହିତ ପାଠପଢ଼ା ଓ ବିକାଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବ। ଏହା ବିଶ୍ଳେଷଣ, ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଚାର ଏବଂ ବିଷୟଗତ ସ୍ପଷ୍ଟତା ଭଳି ଉଚ୍ଚ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦକ୍ଷତାର ପରୀକ୍ଷା କରିବ। ତୃତୀୟ, ପଂଚମ ଓ ଅଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀର ସମସ୍ତ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ପରୀକ୍ଷା ଦେବେ ଏବଂ ଏହାକୁ ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ପରିଚାଳନା କରିବେ। ପୂର୍ବପରି ଦଶମ ଓ ଦ୍ୱାଦଶରେ ବୋର୍ଡ ପରୀକ୍ଷା ରହିବ, କିନ୍ତୁ ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଏହାକୁ ପୁନଃବ୍ୟବସ୍ଥିତ କରାଯିବ। ଏକ ନୂଆ ଜାତୀୟ ଆକଳନ କେନ୍ଦ୍ର, ‘ପରଖ’ (ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଜ୍ଞାନର ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆକଳନ, ସମୀକ୍ଷା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ) ନାମକ ଏକ ମାନକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସଂସ୍ଥାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ।
ସମାନତା ଓ ସମାବେଶୀ ଶିକ୍ଷା
ଜନ୍ମ କିମ୍ବା ପୃଷ୍ଠଭୂମି କାରଣରୁ ଯେପରି କୌଣସି ପିଲା ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଉତ୍କର୍ଷ ହାସଲ କରିବାର ସୁଯୋଗର ବଂଚିତ ନହୁଅନ୍ତି ତାହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉପରେ ନୂଆ ଶିକ୍ଷାନୀତିରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି। ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବଂଚିତ ସମୁଦାୟ ପ୍ରତି ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯିବ ଯେଉଁଥିରେ ଲିଙ୍ଗ, ସାମାଜିକ-ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଭୌଗଳିକ ପରିଚୟ ଓ ଭିନ୍ନକ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ରହିଛି। ବଂଚିତ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ସମୁଦାୟଙ୍କ ପାଇଁ ଏଥିରେ ଲିଙ୍ଗ ସମାବେଶନ ପାଣ୍ଠି ଏବଂ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ଜୋନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ରହିଛି। ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସ୍ତରରୁ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିବ୍ୟାଙ୍ଗ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ନିୟମିତ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାମିଲ ହୋଇପାରିବେ। ଏଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁରୂପ ଦିବ୍ୟାଙ୍ଗ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଲାଗି ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ, ସମ୍ବଳ କେନ୍ଦ୍ର, ରହିବା ସୁବିଧା, ସହାୟତା ଉପକରଣ, ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଆଧାରିତ ଉପକରଣ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସହାୟତା ଉପକରଣ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବ। କଳା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ, କ୍ୟାରିଅର ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଏବଂ ଖେଳ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ଲାଗି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦିବସ ଆବାସିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବେ “ବାଲ ଭବନ” ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଲାଗି ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ/ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯିବ।
ବ୍ୟାପକ ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତି ଓ କ୍ୟାରିଅର ବିକାଶ ମାର୍ଗ
ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବୀ ଏବଂ ପାରଦର୍ଶୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜରିଆରେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯିବ। ପଦୋନ୍ନତି ଯୋଗ୍ୟତା ଆଧାରରେ ହେବ ଯେଉଁଥିରେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ରୋତରୁ ମଝି ମଝିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆକଳନ କରିବା ଏବଂ କ୍ୟାରିଅରରେ ଆଗକୁ ବଢ଼ି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଶାସକ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ବିଶାରଦ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିବ। ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ଲାଗି ଜାତୀୟ ପେସାଦାର ମାନକ (ଏନପିଏସଟି) ଜାତୀୟ ଅଧ୍ୟାପକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ଦ୍ୱାରା ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ବିକଶିତ କରାଯିବ। ଏଥିପାଇଁ ଏନସିଇଆରଟି, ଏସସିଇଆରଟି, ଶିକ୍ଷକ ଏବଂ ସମସ୍ତ ସ୍ତର ଓ କ୍ଷେତ୍ରର ବିଶେଷଜ୍ଞ ସଂଗଠନଗୁଡ଼ିକର ପରାମର୍ଶ ନିଆଯିବ।
ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରଶାସନ
ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସର ବା କ୍ଲଷ୍ଟରଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ କରାଯିବ ଯାହା ପ୍ରଶାସନର ମୂଳ ୟୁନିଟ ହେବ ଏବଂ ମୌଳିକ ଭିତିଭୂମି ସୁବିଧା, ଶିକ୍ଷାଗତ ପାଠାଗାର ଓ ଏକ ପ୍ରଭାବୀ ଶିକ୍ଷକ ସମୁଦାୟ ସହିତ ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳର ଉପଲବ୍ଧତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବ।
ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା ଲାଗି ମାନକ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ
ଏନଇପି ୨୦୨୦ରେ ନୀତି ନିର୍ମାଣ, ନିୟାମକ, ପ୍ରଚଳନ ତଥା ଶିକ୍ଷାଗତ ବ୍ୟାପାର ଲାଗି ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ, ପୃଥକ ପ୍ରଣାଳୀର ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି। ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ପ୍ରଦେଶ ସ୍ୱାୟତ ଷ୍ଟେଟ ସ୍କୁଲ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡସ ଅଥରିଟି (ଏସଏସଏସଏ) ଗଠନ କରିବେ। ଏସଏସଏସଏ ଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ପ୍ରକାରରେ ସମସ୍ତ ମୌଳିକ ନିୟାମକ ସୂଚନାକୁ ପାରଦର୍ଶୀ ତଥା ସାର୍ବଜନୀନ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ କରାଯିବ। ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ସାର୍ବଜନୀନ ନିରୀକ୍ଷଣ ଏବଂ ଉତରଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ ଲାଗି ଏହାର ବ୍ୟାପକ ଉପଯୋଗ କରାଯିବ। ଏସସିଇଆରଟି ସମସ୍ତ ଅଂଶୀଦାରମାନଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରି ଏକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୁଣବତା ଆକଳନ ଏବଂ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ଢାଂ- (ଏସକ୍ୟୁଏଏଏଫ) ବିକଶିତ କରିବ।
ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା
୨୦୩୫ ସୁଦ୍ଧା ଜିଇଆରକୁ ବଢ଼ାଇ ୫୦% କରିବା
ଏନଇପି ୨୦୨୦ର ଲକ୍ଷ ବ୍ୟବସାୟିକ ଶିକ୍ଷା ସହିତ ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷାରେ ସକଳ ନାମାଙ୍କନ ଅନୁପାତ(ଜିଇଆର)କୁ ୨୬-୩ ପ୍ରତିଶତ (୨୦୧୮)ରୁ ବୃଦ୍ଧି କରି ୨୦୩୫ ସୁଦ୍ଧା ୫୦ ପ୍ରତିଶତ କରିବା। ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ସଂସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ୩-୫ କୋଟି ନୂଆ ସିଟ ଯୋଡ଼ାଯିବ।
ସାମଗ୍ରିକ ବହୁବିଷୟକ ଶିକ୍ଷା
ନମନୀୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ, ବିଷୟଗୁଡ଼ିକର ସୃଜନଶୀଳ ସଂଯୋଜନ, ବ୍ୟବସାୟିକ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରାମାଣିକରଣ ସହିତ ବହୁମୁଖୀ ପ୍ରବେଶ ଓ ପ୍ରସ୍ଥାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନୀତିରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି। ଏଥିସହିତ ବ୍ୟାପକ, ବହୁବିଷୟକ, ସାମଗ୍ରିକ ସ୍ନାତକ ଶିକ୍ଷାର ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି। ସ୍ନାତକ ଶିକ୍ଷା ଅବଧି ମଧ୍ୟରେ ପାଠ ଛାଡ଼ିବାର ଏକାଧିକ ବିକଳ୍ପ ରହିବ। ତିନି କିମ୍ବା ୪ ବର୍ଷର ଅବଧି ସହିତ ଏଥିରେ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରମାଣପତ୍ର (ସାର୍ଟିଫିକେଟ ପ୍ରଦାନ) ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିବ। ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ୧ ବର୍ଷ ପରେ ସାର୍ଟିଫିକେଟ, ୨ ବର୍ଷ ପରେ ଆଡଭାନ୍ସ ଡିପ୍ଲୋମା, ୩ ବର୍ଷ ପରେ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ଏବଂ ୪ ବର୍ଷ ପରେ ଗବେଷଣା ସହିତ ସ୍ନାତକ ସୁବିଧା ମିଳିବ।
ବିଭିନ୍ନ ଏଚଇଆଇରୁ ଅର୍ଜନ କରାଯାଇଥିବା ଡିଜିଟାଲ ଏକାଡେମିକ କ୍ରେଡିଟ ଲାଗି ଏକ ଏକାଡେମିକ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ କ୍ରେଡିଟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ। ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନ୍ତିମ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ ସମୟରେ ହସ୍ତାନ୍ତର ଓ ଗଣନା କରାଯାଇପାରିବ।
ଦେଶରେ ବୈଶ୍ୱିକ ମାନଦଣ୍ଡର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବହୁବିଷୟକ ଶିକ୍ଷା ମଡେଲ ରୂପରେ ଆଇଆଇଟି, ଆଇଆଇଏମ ସମକକ୍ଷ ବହୁବିଷୟକ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଗବେଷଣା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (ଏମଇଆରୟୁ) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ।
ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାରେ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ଗବେଷଣା ସଂସ୍କୃତି ତଥା ଗବେଷଣା କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଲାଗି ଏକ ଶିର୍ଷ ସଂସ୍ଥାନ ରୂପରେ ଜାତୀୟ ଗବେଷଣା ଫାଉଣ୍ଡେସନର ଗଠନ କରାଯିବ।
ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
ଚିକିତ୍ସା ଏବଂ ଆଇନ ଶିକ୍ଷାକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ସମସ୍ତ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ଲାଗି ଗୋଟିଏ ଏକକ ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟାପକ ସଂସ୍ଥାନ ରୂପରେ ଭାରତ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗ (ଏଚଇସିଆଇ) ଗଠନ କରାଯିବ।
ଏଚଇସିଆଇର ଚାରିଟି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗ ରହିବ- ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଲାଗି ଜାତୀୟ ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ନିୟାମକୀୟ ପରିଷଦ (ଏନଏଚଇଆରସି), ମାନକ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଲାଗି ସାଧାରଣ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ (ଜିଇସି), ଅର୍ଥଯୋଗାଣ ନିମନ୍ତେ ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ଅନୁଦାନ ପରିଷଦ (ଏଚଇଜିସି) ଏବଂ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ଲାଗି ଜାତୀୟ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ପରିଷଦ (ଏନଏସି)। ଏଚଇସିଆଇ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଜରିଆରେ ଫେସଲେସ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ମାଧ୍ୟମରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ ଏବଂ ଏହା ନିକଟରେ ନିୟମ ତଥା ମାନକର ଅନୁପାଳନ କରୁନଥିବା ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ସଂସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଦଣ୍ଡିତ କରିବାର କ୍ଷମତା ରହିବ। ସରକାରୀ ଏବଂ ଘରୋଇ ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ସଂସ୍ଥାନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ଏବଂ ଏକାଡେମିକ ମାନକର ଏହି ସମୂହ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହେବେ।
ନ୍ୟାୟସଂଗତ ସଂସ୍ଥାଗତ ଢାଂଚା
ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ସଂସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଉଚ୍ଚ ଗୁଣବତାପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିକ୍ଷାଦାନ, ଗବେଷଣା ଏବଂ ସାମଗ୍ରୀକ ଭାଗିଦାରୀ ଉପଲବ୍ଧ କରାଇବା ଜରିଆରେ ବଡ଼, ସାଧନ ସମ୍ପନ୍ନ, ଗତିଶୀଳ ବହୁ ବିଷୟକ ସଂସ୍ଥାନରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରାଯିବ। ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକର ପରିଭାଷାରେ ସଂସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଶ୍ରେଣୀ ରହିବ ଯେଉଁଥିରେ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ରୀତ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଶିକ୍ଷାଦାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ତଥା ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ସାମିଲ କରାଯିବ।
ମହାବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକର ମାନ୍ୟତା ୧୫ ବର୍ଷର ପର୍ଯ୍ୟାୟବଦ୍ଧ ଢଙ୍ଗରେ ଶେଷ ହୋଇଯିବ ତଥା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ରମିକ ସ୍ୱାୟତତା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଲାଗି ଏକ ରାଜ୍ୟୱାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ। ଆଶା କରାଯାଉଛି ଯେ କିଛି ସମୟ ପରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଏକ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରଦାନକାରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବିକଶିତ ହୋଇଯିବେ କିମ୍ବା କୌଣସି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ସଂଘଟକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଯିବେ।
ଅନୁପ୍ରାଣିତ, ଊର୍ଜାପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ସକ୍ଷମ ବ୍ୟବସ୍ଥା
ଏନଇପି ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ରୂପରେ ପରିଭାଷିତ, ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର, ପାରଦର୍ଶୀ ନିଯୁକ୍ତି, ପାଠ୍ୟକ୍ରମ/ଅଧ୍ୟାପନ କଳା ଡିଜାଇନର ସ୍ୱାଧୀନତା, ଉତ୍କୃଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା, ସଂସ୍ଥାଗତ ନେତୃତ୍ୱ ଜରିଆରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ, ଊର୍ଜାପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ସକ୍ଷମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଏଥିରେ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଛି। ଏସବୁ ମୌଳିକ ନିୟମ ପାଳନ କରୁଥିବା ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଉତରଦାୟୀ କରାଯିବ।
ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ
ଏନସିଇଆରଟିର ପରାମର୍ଶ ଆଧାରରେ ଏନସିଟିଇ ଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଲାଗି ଏକ ନୂଆ ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ଜାତୀୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଢାଂଚା, ଏନସିଏଫଟିଇ ୨୦୨୧ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବ। ୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଲାଗି ଅତିକମରେ ଯୋଗ୍ୟତା ୪ ବର୍ଷର ଇଂଟିଗ୍ରେଟେଡ ବିଏଡ ଡିଗ୍ରୀ ରଖାଯିବ। ଗୁଣବତା ବିହୀନ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥାନ (ଟିଇଓ) ବିରୋଧରେ କଠୋର କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ।
ପରାମର୍ଶ ମିଶନ
ଏକ ଜାତୀୟ ପରାମର୍ଶ ମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ, ଯେଉଁଥିରେ ଉତ୍କୃଷ୍ଟତା ବିଶିଷ୍ଟ ବରିଷ୍ଠ/ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ପୁଲ ରହିବ। ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତୀୟ ଭାଷାରେ ପଢ଼ାଇବାର କ୍ଷମତା ଥିବା ଲୋକମାନେ ସାମିଲ ରହିବେ। ଏମାନେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ/ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱଳ୍ପ ଓ ଦୀର୍ଘକାଳିନ ପରାମର୍ଶ/ବ୍ୟବସାୟିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଲାଗି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ।
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା
ଏସସି, ଏସଟି, ଓବିସି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବାର ପ୍ରୟାସ କରାଯିବ। ଛାତ୍ରବୃତି ପ୍ରାପ୍ତ କରୁଥିବା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରଗତିକୁ ସମର୍ଥନ ପ୍ରଦାନ କରିବା, ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଗତିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ଲାଗି ଜାତୀୟ ଛାତ୍ରବୃତି ପୋର୍ଟାଲର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ କରାଯିବ। ଘରୋଇ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ସଂସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ମାଗଣା ଶିକ୍ଷାଦାନ ଓ ଛାତ୍ରବୃତି ଦେବା ଲାଗି ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯିବ।
ମୁକ୍ତ ଏବଂ ଦୂର ଶିକ୍ଷା
ଜିଇଆରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିବା ଲାଗି ଏହାର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ କରାଯିବ। ଅନଲାଇନ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଓ ଡିଜିଟାଲ ସଂଗ୍ରହ, ଗବେଷଣା ଲାଗି ଅର୍ଥଯୋଗାଣ, ଉନ୍ନତ ଛାତ୍ରସେବା, ଏମଓଓସି ଦ୍ୱାରା କ୍ରେଡିଟ ଆଧାରିତ ମାନ୍ୟତା ଆଦି ଭଳି ଉପାୟକୁ ଏହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲାଗି ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ। ଏହା ଉଚ୍ଚତମ ଗୁଣବତା ବିଶିଷ୍ଟ ଇନ-କ୍ଲାସ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସହ ସମତୁଲ୍ୟ।
ଅନଲାଇନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଡିଜିଟାଲ ଶିକ୍ଷା:
ସମ୍ପ୍ରତି ମହାମାରୀ ଏବଂ ବୈଶ୍ୱିକ ମହାମାରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅନଲାଇନ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଲାଗି ସୁପାରିସର ଏକ ବ୍ୟାପକ ସେଟକୁ କଭର କରାଯିବ। ଯାହାଫଳରେ ଯେତେବେଳ ଏବଂ ଯେଉଁଠି ପାରମ୍ପରିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଶିକ୍ଷା ହାସଲ କରିବାର ସାଧନ ଉପଲବ୍ଧ ହେବା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ସେଠାରେ ଗୁଣବତାପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିକ୍ଷା ବିକଳ୍ପ ମାର୍ଗରେ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଲାଗି ପ୍ରସ୍ତୁତି କରାଯିବ। ଏଥିପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଉଭୟକୁ ଇ-ଶିକ୍ଷାର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ନିମନ୍ତେ ସକ୍ଷମ କରାଯିବ। ଏଥିପାଇଁ ମାନବ ସମ୍ବଳ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନରେ ଡିଜିଟାଲ ଭିତିଭୂମି, ଡିଜିଟାଲ କଂଟେଂଟ ଏବଂ କ୍ଷମତା ନିର୍ମାଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ସମର୍ପିତ ୟୁନିଟ ଗଠନ କରାଯିବ।
ଶିକ୍ଷାରେ ପ୍ରଯୁକ୍ତି
ଶିଖିବା, ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବା, ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ପ୍ରଶାସନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଲାଗି ପ୍ରଯୁକ୍ତିର ଉପଯୋଗ କରାଯିବ। ଏଥିପାଇଁ ମୁକ୍ତ ବିଚାର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ଲାଗି ମଂଚ ଯୋଗାଇ ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ସ୍ୱାୟତ ୟୁନିଟ, ଜାତୀୟ ଶୈକ୍ଷିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ମଂଚ (ଏନଇଟିଏଫ) ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ। ଶିକ୍ଷାର ସମସ୍ତ ସ୍ତରରେ ପ୍ରଯୁକ୍ତିକୁ ସଠିକ ଭାବେ ସମନ୍ୱିତ କରିବା, ଏହାର ଉପଯୋଗ ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସୁଧାର ଆଣିବା, ପେସାଦାର ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ବିକାଶକୁ ସମର୍ଥନ ଯୋଗାଇ ଦେବା, ବଂଚିତ ବର୍ଗଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଉପଲବ୍ଧତାକୁ ବଢ଼ାଇବା ଓ ଶୈକ୍ଷିକ ଯୋଜନା, ପ୍ରଶାସନ ଏବଂ ପରିଚାଳନାକୁ ପ୍ରଭାବୀ କରିବା ଲାଗି କରାଯିବ।
ଭାରତୀୟ ଭାଷାଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ
ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ଭାଷା ଲାଗି ସଂରକ୍ଷଣ, ବିକାଶ ଓ ସକ୍ରିୟତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲାଗି ଏନଇପି ଦ୍ୱାରା ପାଲି, ପାର୍ସୀ ଓ ପ୍ରାକୃତ ଭାଷା ନିମନ୍ତେ ଏକ ଭାରତୀୟ ଅନୁବାଦ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟାନ ସଂସ୍ଥାନ (ଆଇଆଇଟିଆଇ), ରୂପରେ ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ। ଦେଶର ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ସଂସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ସଂସ୍କୃତ ଏବଂ ସମସ୍ତ ଭାଷାର ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରାଯିବା ସହିତ ମାତୃଭାଷା/ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷାର ଉପଯୋଗ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ କରିବା ଲାଗି ସୁପାରିସ କରାଯାଇଛି।
ସଂସ୍ଥାଗତ ଭାବେ ସହଯୋଗ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଓ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ଗତିଶୀଳତା ଉଭୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟକରଣକୁ ସୁଗମ କରାଯିବ। ଶୀର୍ଷ ବିଶ୍ୱ ର୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ ହାସଲ କରିଥିବା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ଆମ ଦେଶରେ ସେମାନଙ୍କର କ୍ୟାମ୍ପସ ଖୋଲିବା ଲାଗି ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।
ବ୍ୟାବସାୟିକ ଶିକ୍ଷା
ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସାୟିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀର ଅଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ କରାଯିବ। ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ଆଇନ ଏବଂ କୃଷି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ବହୁବିଷୟକ ସଂସ୍ଥାନ ରୂପରେ ବିକଶିତ କରାଯିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରାଯିବ।
ପ୍ରୌଢ଼ ଶିକ୍ଷା
ଏହି ନୀତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ଶତପ୍ରତିଶତ ଯୁବକ ଓ ପ୍ରୌଢ଼ଙ୍କୁ ସାକ୍ଷରତା ପ୍ରଦାନ କରିବା।
ଅର୍ଥ ଯୋଗାଣ
ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାର୍ବଜନୀନ ନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଲାଗି କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ମିଳିତ ଭାବେ କାମ କରିବେ ଯାହାଫଳରେ ଜିଡିପିରେ ଏହାର ଯୋଗଦାନ ଯଥାଶୀଘ୍ର ୬% ହୋଇପାରିବ।
ଅଭୂତପୂର୍ବ ପରାମର୍ଶ
ଏକ ଅଭୂତପୂର୍ବ ବିଚାରଆଲୋଚନା ପ୍ରକ୍ରିୟା ପରେ ଏନଇପି ୨୦୨୦କୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି। ଏଥିରେ ୨-୫ ଲକ୍ଷ ଗ୍ରାମ ପଂଚାୟତ, ୬୦୦୦ ବ୍ଲକ, ୬୦୦୦ ସହରାଂଚଳ ପ୍ରଶାସନ, ୬୭୬ଟି ଜିଲ୍ଲାରୁ ୨ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ପରାମର୍ଶ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୫ ପରଠାରୁ ମାନବ ସମ୍ବଳ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପକ୍ଷରୁ ଏକ ଅଭୂତପୂର୍ବ, ସମାବେଶୀ ଏବଂ ଉଚ୍ଚସ୍ତରର ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ମେ ୨୦୧୬ରେ ପୂର୍ବତନ କ୍ୟାବିନେଟ ସଚିବ ସ୍ୱର୍ଗତ ଶ୍ରୀ ଟିଏସଆର ସୁବ୍ରମଣ୍ୟମଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଗଠିତ “ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ବିକାଶ ସମିତି” ଏହାର ରିପୋର୍ଟ ଦାଖଲ କରିଥିଲା। ଏହାକୁ ଆଧାର କରି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପକ୍ଷରୁ “ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି, ୨୦୧୬ର ଡ୍ରାଫ୍ଟ ପାଇଁ କେତେକ ଇନପୁଟ ଦେଇଥିଲା। ଜୁନ ୨୦୧୭ରେ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ଏକ ସମିତି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା। ବିଶିଷ୍ଟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ, ଡ- କେ- କସ୍ତୁରିରଙ୍ଗନଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏହି ସମିତି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମିତି ୩୧ ମେ, ୨୦୧୯ରେ ମାନବ ସମ୍ବଳ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତିର ଡ୍ରାଫ୍ଟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା। ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ୨୦୧୯ର ଡ୍ରାଫ୍ଟ ମାନବ ସମ୍ବଳ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ୱେବସାଇଟ ଏବଂ ‘ମାଇ ଗଭ ଇନୋଭେଟ’ ପୋର୍ଟାଲରେ ଅପଲୋଡ କରାଯାଇଛି। ଏହାକୁ ପଢ଼ିବା ପରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମେତ ସମସ୍ତ ଅଂଶୀଦାର ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା/ମତାମତ/ପରାମର୍ଶ ଦେଇପାରିବେ।